گشادی دریچه میترال قلب شرایطی است که در آن دریچه میترال قلب گشاد شده و به خوبی بسته نمیشود و بخشی از خون هنگام تپش قلب به عقب نشت میکند؛ این وضعیت بهنام نارسایی یا رگورژیتاسیون میترال نیز شناخته میشود. لازم است تفاوت گشادی دریچه میترال قلب با افتادگی دریچه میترال روشن شود؛ افتادگی یک مشکل آناتومیک است اما گشادی بیشتر یک مشکل عملکردی است که ممکن است ناشی از افتادگی هم باشد. در این مقاله خواهید آموخت چرا این نشت خون رخ میدهد، چه علائمی را ایجاد میکند و اگر بهدرستی پیگیری نشود چه عوارضی میتواند بهبار آورد تا اهمیت مراجعه و پیگیری پزشکی برای شما روشن شود.
گشادی دریچه میترال قلب چیست
گشادی دریچه میترال قلب اصطلاحی است که برای توصیف ناتوانی دریچه میترال در بستن کامل بین دهلیز چپ و بطن چپ به کار میرود و به آن «نارسایی میترال» یا «رگورژیتاسیون میترال» نیز گفته میشود. تصور کنید یک دریچه نشتیدار دارید که اجازه میدهد مقداری از خون هنگام انقباض بطن چپ به جای رفتن به آئورت به عقب، به دهلیز برگردد؛ این نشت خون باعث افزایش حجم کاری قلب میشود. بهتدریج بطن چپ و دهلیز چپ برای جبران این نشت بزرگتر و پُرکارتر میشوند و اگر گشادی دریچه میترال قلب ادامه یابد، میتواند منجر به تضعیف عضله قلب و کاهش عملکرد پمپاژ شود. تشخیص معمولاً با اکوکاردیوگرافی انجام میشود و شدت از «MR Trace» و «MR Mild» تا انواع متوسط و شدید طبقهبندی میگردد.
تفاوت گشادی و افتادگی دریچه میترال
افتادگی دریچه میترال یا پرولاپس وضعیتی است که در آن لتهای دریچه شل شده یا برآمده میشوند و این یک مشکل ساختاری محسوب میشود، در حالی که گشادی میترال یک مشکل عملکردی است و منظور از آن همان نشت خون است. به بیان ساده، همه موارد افتادگی لزوماً منجر به نشت قابلتوجه نمیشوند اما افتادگی میتواند یکی از علل بروز گشادی دریچه میترال باشد. بنابراین هنگام تفسیر نتایج اکو لازم است تمایز بین گشادی و افتادگی دریچه قلب کاملاً مشخص گردد تا برنامه درمانی مناسب تعیین شود.
شایع ترین علائم گشادی دریچه میترال
علائم گشادی دریچه میترال قلب چیست؟ در تشخیص علائم گشادی دریچه میترال قلب باید گفت در مراحل خفیف ممکن است بیمار هیچ علامتی نداشته باشد، بهخصوص وقتی که اکو به صورت اتفاقی «MR Mild» را نشان میدهد؛ اما در موارد متوسط تا شدید علائم مهمی ظاهر میشوند که نیاز به توجه دارند. بیماران ممکن است تنگی نفس را گزارش کنند، به ویژه هنگام فعالیت یا در موقعیت درازکشیدن؛ همچنین خستگی مفرط و ناتوانی در انجام فعالیتهای روزمره به دلیل کاهش کارآیی پمپاژ خون شایع است. در برخی افراد تپش قلب یا احساس ضربان نامنظم درماندهکننده به وجود میآید که گاهی با بروز فیبریلاسیون دهلیزی همراه است. از سوی دیگر، تجمع مایعات در اندامها به شکل ورم پا یا مچ پا میتواند نشانه پیشرفتهتری از تاثیر گشادی بر فشارها و جریان خون باشد.
تنگی نفس
بسیاری از بیماران اولین علامت قابلتوجه را به صورت تنگی نفس هنگام فعالیت یا حتی در حالت استراحت و دراز کشیدن تجربه میکنند؛ این اتفاق به دلیل افزایش حجم خون و فشار برگشتی به ریهها رخ میدهد. تنگی نفس در گشادی دریچه میترال قلب معمولاً تدریجی است و در موارد متوسط تا شدید باعث محدودیت فعالیت و کاهش کیفیت زندگی میشود.
خستگی مفرط و ضعف
کاهش کارایی پمپاژ خون و افزایش بار کاری قلب موجب میشود بیمار حس کند سریعتر از حد معمول خسته میشود و توان انجام فعالیتهای پیشین را ندارد؛ این خستگی میتواند ظریف و بیصدا آغاز شود اما بهتدریج بارزتر میشود و نشاندهنده تاثیر همودینامیک بیماری بر توانایی تامین اکسیژن بافتهاست.
تپش قلب
احساس ضربان نامنظم، سریع یا کوبنده قلب در بیماران با گشادی میترال قلب شایع است و ممکن است ناشی از ایجاد آریتمیهایی مانند فیبریلاسیون دهلیزی باشد. تشخیص و مدیریت این تپشها اهمیت دارد چون هم میتواند کیفیت زندگی را تحتتاثیر قرار دهد و هم خطر لختهسازی و سکته را بالا ببرد. برای اطلاعات بیشتر در مورد تپش قلب میتوانید به منبع تپش قلب مراجعه کنید.
دلایل اصلی ایجاد نارسایی یا گشادی دریچه میترال
دلایل گشادی دریچه میترال متنوعاند و در یک پاراگراف منسجم میتوان مهمترین آنها را شامل افتادگی دریچه میترال که شایعترین علت است، آسیبهای ساختاری پس از حمله قلبی که تاندونها یا ماهیچههای نگهدارنده را مختل میکند، تب روماتیسمی که بهویژه در کشورهای با بهداشت کمتر باعث آسیب به لتها میشود، اندوکاردیت یا عفونت دریچه که ساختار را تخریب میکند، و در نهایت فرسودگی و تغییرات ناشی از افزایش سن که باعث میشود دریچه میترال گشاد یا کارایی خود را از دست بدهد؛ هر یک از این عوامل میتواند بهتنهایی یا در ترکیب با دیگری منجر به بروز گشادی میترال شود.
مهم ترین عوارض گشادی دریچه میترال در صورت عدم کنترل
اگر گشادی دریچه میترال قلب بهدرستی کنترل و پیگیری نشود، پیامدهای جدی و گاه برگشتناپذیری برای قلب و ریهها به دنبال خواهد داشت. در یک نگاه کلی، افزایش بار حجمی روی بطن چپ و اتساع دهلیز چپ میتواند منجر به کاهش عملکرد قلبی، ایجاد آریتمی و افزایش فشارهای ریوی شود که همگی نیازمند مدیریت فعال پزشکی هستند.
نارسایی احتقانی قلب
با ادامه نشت خون، بطن چپ برای حفظ دبی قلبی مجبور به کار بیشتر میشود که در طول زمان باعث ضعف و فرسودگی عضله قلب و نهایتاً نارسایی احتقانی قلب میگردد؛ این فرآیند میتواند به تجمع مایعات در ریهها و سایر اندامها بینجامد. برای اطلاعات مرتبط با نارسایی قلبی به لینک نارسایی قلبی مراجعه کنید.
فیبریلاسیون دهلیزی (AFib)
اتساع دهلیز چپ در اثر حجم اضافی خون، زمینه را برای بروز فیبریلاسیون دهلیزی فراهم میآورد؛ این آریتمی خطر لخته شدن خون و سکتههای مغزی را افزایش میدهد و اغلب کنترل ضربان و درمان ضد انعقادی لازم دارد.
فشار خون بالای ریوی
برگشت خون به دهلیز و سپس افزایش فشار در رگهای ریوی میتواند باعث فشار خون ریوی شود که خود به کاهش تحمل فعالیت و بدتر شدن عملکرد قلبی منجر میگردد. شناخت و کنترل بهموقع این عوارض برای پیشگیری از پیامدهای جدی حیاتی است. این بخشها نمونهای از عوارض گشادی دریچه میترال هستند که نشان میدهند چرا پیگیری منظم و تصمیمگیری درمانی مناسب اهمیت دارد.
نتیجهگیری
گشادی دریچه میترال قلب به معنای نشت خون از دریچه میترال است که میتواند از حالتهای بیعلامت و خفیف تا وضعیتهای تهدیدکننده زندگی متغیر باشد. تشخیص زودهنگام، پایش منظم با اکوکاردیوگرافی و مدیریت علتی و علائم میتواند از تبدیل یک مشکل قابلکنترل به یک بیماری پیشرفته جلوگیری کند. اگر برای شما گشادی میترال تشخیص داده شده یا در گزارش اکو شما عباراتی مثل MR Trace یا MR Mild آمده است، پیگیری منظم با متخصص قلب و اجرای برنامه درمانی توصیهشده بهترین راه برای حفظ سلامت قلب و جلوگیری از ضعف و پیشرفت بیماری است. برای مطالعه بیشتر در مورد پیامدهای ضعف عضله قلب میتوانید به ضعیف شدن قلب مراجعه کنید.
سوالات متداول
آیا هر کسی که افتادگی دریچه میترال دارد دچار گشادی خواهد شد؟
خیر؛ افتادگی دریچه میترال یک مشکل ساختاری است اما تنها وقتی که باعث نشت قابلتوجه خون شود به گشادی یا نارسایی میترال تبدیل میشود؛ بسیاری از موارد افتادگی بدون گشادی با پیگیری ساده کنترل میشوند.
MR Mild یعنی چه و آیا نیاز به عمل جراحی دارد؟
MR Mild نشاندهنده نارسایی خفیف است که اغلب بدون علامت است و نیاز به عمل جراحی فوری ندارد؛ اما پیگیری منظم با اکو و ارزیابی علائم ضروری است تا تغییرات با پیشرفت بیماری سریع شناسایی شوند.
چه زمانی باید نگران شوم و به پزشک مراجعه کنم؟
اگر تنگی نفس جدید، خستگی غیرمعمول، ورم پا یا تپش قلب ایجاد شد یا علائم شما تشدید شد، باید سریعاً با متخصص قلب تماس بگیرید، زیرا این علائم میتوانند نشانه پیشرفت گشادی دریچه میترال باشند.
