تعویض دریچه آئورت

تعویض دریچه آئورت یکی از پیچیده‌ترین و حیاتی‌ترین عمل‌های جراحی قلب است که به‌ منظور جایگزینی دریچه آسیب‌دیده یا تنگ‌شده انجام می‌شود. دریچه آئورت، بین بطن چپ قلب و شریان آئورت قرار دارد و وظیفه آن جلوگیری از بازگشت خون به قلب پس از خروج آن به سمت بدن است. هرگونه مشکل در عملکرد این دریچه می‌تواند عوارض جدی برای سلامت فرد به همراه داشته باشد و در صورت عدم درمان به موقع، زندگی فرد را به خطر بیندازد. در این مقاله به بررسی کامل فرآیند تعویض دریچه آئورت، دلایل ضرورت آن، مراحل جراحی، خطرات محتمل و روش‌های جایگزین می‌پردازیم.

عمل تعویض دریچه آئورت چیست؟

تعویض دریچه آئورت عملی است که طی آن دریچه تنگ‌شده یا نارسای آئورت با یک دریچه مصنوعی جایگزین می‌شود. این جراحی بیشتر اوقات زمانی انجام می‌شود که دریچه به دلیل مشکلات ساختاری یا رسوب کلسیم دچار تنگی یا نارسایی شده و توانایی درست بستن و باز کردن را از دست داده باشد. در عمل تعویض دریچه آئورت، جراح با استفاده از تکنیک‌های پیشرفته، دریچه آسیب‌دیده را خارج و دریچه‌ای جدید را در محل قرار می‌دهد. این دریچه‌ها می‌توانند از جنس مکانیکی یا بیولوژیکی باشند که هر یک مزایا و معایب خاص خود را دارند.

انواع دریچه‌ های مصنوعی

دریچه‌های مکانیکی: این نوع دریچه‌ها از مواد مصنوعی مانند فلزات و پلاستیک‌های خاص ساخته می‌شوند و عمر بسیار بالایی دارند. با این حال، به دلیل خطر لخته شدن خون در اطراف این نوع دریچه‌ها، بیمارانی که از این نوع دریچه استفاده می‌کنند باید به‌صورت مادام‌العمر داروهای رقیق‌کننده خون مصرف کنند.

دریچه‌های بیولوژیکی: این دریچه‌ها از بافت‌های حیوانی (گاهی از قلب گاو یا خوک) ساخته می‌شوند و به دلیل شباهت بافتی به دریچه طبیعی انسان، نیاز به داروهای رقیق‌کننده خون ندارند. با این حال، دوام این نوع دریچه‌ها کمتر از دریچه‌های مکانیکی است و ممکن است پس از چند سال نیاز به تعویض مجدد داشته باشند.

چه زمانی انجام عمل تعویض دریچه ضروری است؟

تعویض دریچه آئورت در مواقعی ضروری می‌شود که عملکرد دریچه به‌شدت تحت تأثیر قرار گرفته و منجر به اختلال در جریان خون شود. دلایل اصلی انجام این جراحی شامل تنگی دریچه آئورت و نارسایی دریچه آئورت است.

تنگی دریچه آئورت

تنگی دریچه آئورت زمانی رخ می‌دهد که دریچه به‌طور کامل باز نمی‌شود و باعث می‌شود خون به‌طور ناقص از قلب به شریان آئورت منتقل شود. این وضعیت باعث فشار بیشتری بر قلب می‌شود و می‌تواند منجر به علائمی مانند علائم زیر شود:

• تنگی نفس
• خستگی شدید
• درد قفسه سینه
• سرگیجه و حتی از دست دادن هوشیاری

نارسایی دریچه آئورت

در نارسایی دریچه آئورت، دریچه به‌درستی بسته نمی‌شود و خون به سمت بطن چپ بازمی‌گردد. این وضعیت باعث افزایش بار کاری قلب می‌شود که منجر به ضعف عملکرد قلب و ایجاد علائمی مشابه با تنگی دریچه آئورت می‌شود.

پزشکان پس از انجام آزمایش‌هایی مانند اکوکاردیوگرافی و تصویربرداری پزشکی، میزان شدت مشکل دریچه را تعیین کرده و بر اساس علائم بیمار و وضعیت عمومی او، جراحی را تجویز می‌کنند.

نحوه انجام عمل تعویض دریچه آئورت

عمل تعویض دریچه آئورت به دو روش عمده انجام می‌شود: جراحی باز و تعویض دریچه از طریق کاتتر (TAVR). هر یک از این روش‌ها ویژگی‌ها و شرایط خاص خود را دارند و بسته به وضعیت بیمار، یکی از این روش‌ها انتخاب می‌شود.

جراحی باز

در جراحی باز، جراح با ایجاد یک برش در قفسه سینه، به قلب دسترسی پیدا می‌کند و دریچه آئورت آسیب‌دیده را با یک دریچه جدید جایگزین می‌کند. برای انجام این جراحی، قلب موقتاً از کار می‌افتد و یک دستگاه قلب-ریه مصنوعی به‌طور موقت عملکرد قلب را انجام می‌دهد. جراحی باز دریچه آئورت به دلیل دسترسی کامل جراح به قلب، یک روش موثر و مطمئن است. این روش اکثر مواقع برای بیمارانی که در وضعیت فیزیکی مناسبی قرار دارند و می‌توانند یک جراحی سنگین را تحمل کنند، انجام می‌شود.

تعویض دریچه از طریق کاتتر (TAVR)

TAVR یک روش کمتر تهاجمی است که برای بیمارانی که قادر به تحمل جراحی باز نیستند یا خطرات جراحی باز برای آنها بالاست، انتخاب می‌شود. در این روش، یک کاتتر از طریق شریان فمورال یا از طریق دیواره قفسه سینه وارد قلب می‌شود و دریچه جدید از طریق کاتتر به محل دریچه آسیب‌دیده هدایت و نصب می‌شود. مزایای این روش شامل دوره بهبودی سریع‌تر و کاهش خطر عفونت است، اما برای همه بیماران مناسب نیست و به‌طور کلی برای افراد مسن یا بیمارانی که وضعیت جسمی ضعیفی دارند توصیه می‌شود.

خطرات عمل تعویض دریچه آئورت قلب

مانند هر جراحی دیگری، تعویض دریچه آئورت نیز با خطرات و عوارض احتمالی همراه است. برخی از مهم‌ترین خطرات این عمل عبارتند از:

عفونت: خطر عفونت در جراحی باز دریچه آئورت به دلیل برش قفسه سینه و دسترسی مستقیم به قلب وجود دارد. با این حال، با رعایت دقیق اصول بهداشتی و استفاده از آنتی‌بیوتیک‌ها، این خطر به حداقل می‌رسد.

خونریزی: هم در حین جراحی و هم پس از آن، احتمال خونریزی وجود دارد که ممکن است نیاز به انتقال خون داشته باشد.

لخته شدن خون: به‌ویژه در دریچه‌های مکانیکی، احتمال لخته شدن خون در اطراف دریچه وجود دارد که می‌تواند منجر به سکته مغزی شود. برای کاهش این خطر، بیماران باید از داروهای ضد انعقاد استفاده کنند.

نارسایی قلبی: در برخی موارد پس از جراحی، قلب ممکن است نتواند به‌طور کامل به عملکرد طبیعی خود بازگردد و نیاز به درمان‌های اضافی یا کاشت دستگاه تنظیم‌کننده ضربان قلب داشته باشد.

آریتمی: نامنظمی ضربان قلب از عوارض احتمالی پس از جراحی است که در برخی موارد ممکن است نیاز به مداخله بیشتر داشته باشد.

روش های جایگزین عمل تعویض دریچه آئورت

اگرچه عمل تعویض دریچه آئورت یکی از موثرترین روش‌های درمانی برای مشکلات دریچه‌ای قلب است، اما برخی از روش‌های جایگزین نیز وجود دارند که می‌توانند در شرایط خاص مورد استفاده قرار گیرند. این روش‌ها شامل موارد زیر هستند:

بالون‌ والوپلاستی

بالون‌والوپلاستی روشی است که برای بیمارانی که قادر به تحمل جراحی باز نیستند یا وضعیت قلبی آنها هنوز به مرحله‌ای نرسیده که نیاز به تعویض دریچه داشته باشند، توصیه می‌شود. در این روش، یک کاتتر با یک بالون در انتهای آن وارد شریان فمورال شده و به سمت دریچه آئورت هدایت می‌شود. سپس بالون باد شده و دریچه تنگ‌شده را باز می‌کند. این روش برخی مواقع موقتی است و نمی‌تواند به‌عنوان یک راه‌حل دائمی در نظر گرفته شود.

دارو درمانی

در برخی موارد که مشکل دریچه در مراحل ابتدایی است، پزشکان ممکن است با تجویز داروهایی مانند دیورتیک‌ها، بتابلاکرها و مهارکننده‌های آنژیوتانسین، فشار قلبی را کاهش دهند و بهبودی موقتی ایجاد کنند. اگرچه دارو درمانی نمی‌تواند جایگزین جراحی شود، اما ممکن است به تأخیر انداختن نیاز به جراحی کمک کند.

پایش و نظارت

در بیمارانی که علائم خفیفی دارند یا وضعیت کلی قلب آنها هنوز به مرحله خطرناکی نرسیده است، پزشکان ممکن است تصمیم به پایش و نظارت مداوم وضعیت دریچه بگیرند. در این روش، بیمار به‌صورت منظم تحت بررسی‌های پزشکی قرار می‌گیرد تا هرگونه تغییر در وضعیت دریچه سریعاً شناسایی شود و در صورت لزوم جراحی انجام شود.

سخن پایانی

تعویض دریچه آئورت یکی از حیاتی‌ترین و موثرترین روش‌های درمانی برای بیمارانی است که با مشکلات دریچه آئورت مواجه هستند. این عمل می‌تواند کیفیت زندگی بیمار را به‌طور قابل‌توجهی بهبود بخشد و از بروز عوارض جدی جلوگیری کند. با این حال، انتخاب روش مناسب برای تعویض دریچه بستگی به عوامل متعددی مانند سن بیمار، وضعیت کلی سلامت و نوع مشکل دریچه دارد. از این رو، توصیه می‌شود بیمارانی که با مشکلات دریچه‌ای مواجه هستند، با پزشک خود مشورت کنند و بهترین روش درمانی را انتخاب نمایند.

سوالات متداول

چه مدت طول می‌کشد تا پس از جراحی تعویض دریچه آئورت بهبودی کامل حاصل شود؟

 دوره بهبودی پس از جراحی تعویض دریچه آئورت بین 6 تا 12 هفته است، اما زمان دقیق آن به وضعیت جسمی بیمار و نوع جراحی بستگی دارد.

آیا پس از جراحی تعویض دریچه آئورت نیاز به مصرف داروهای خاصی دارم؟ 

بله، بیمارانی که دریچه مکانیکی دریافت می‌کنند، نیاز به مصرف مادام‌العمر داروهای رقیق‌کننده خون دارند تا از تشکیل لخته خون جلوگیری شود. برای دریچه‌های بیولوژیکی، این نیاز کمتر است.

آیا جراحی تعویض دریچه آئورت خطرناک است؟ 

هرچند جراحی تعویض دریچه آئورت یک عمل پیچیده و بزرگ است، اما با پیشرفت‌های پزشکی و استفاده از تکنیک‌های مدرن، این جراحی با موفقیت بالایی انجام می‌شود.