برای رزرو نوبت تماس بگیرید: ۹۸۹۹۲۴۶۴۶۹۰۲+ - ۹۸۹۳۰۴۰۳۵۴۶۹+
کلسترول
کلسترول یکی از مهم‌ترین مولکول‌ها در بدن انسان است که نقش‌های متعددی در عملکردهای بیولوژیکی ایفا می‌کند. این مولکول چرب در ساختار غشای سلول‌ها، تولید هورمون‌های جنسی و استروئیدی، و همچنین تولید ویتامین D نقش دارد. بااین‌حال، سطح بالای کلسترول در خون می‌تواند خطرات جدی برای سلامتی به همراه داشته باشد، از جمله افزایش خطر بیماری‌های قلبی و عروقی. در این مقاله به بررسی جامع کلسترول، علائم و عوارض آن، و همچنین روش‌های کاهش و درمان آن خواهیم پرداخت.
کلسترول چیست
کلسترول یک نوع لیپید (چربی) است که در تمامی سلول‌های بدن یافت می‌شود. بدن انسان برای ساخت غشای سلول‌ها، برخی هورمون‌ها و ویتامین D به کلسترول نیاز دارد. کلسترول به دو نوع اصلی تقسیم می‌شود: کلسترول خوب (HDL) و کلسترول بد (LDL).
- کلسترول HDL (لیپوپروتئین با چگالی بالا): این نوع کلسترول به حمل و نقل چربی‌ها از خون به کبد کمک می‌کند، جایی که می‌توانند تجزیه و از بدن دفع شوند. HDL به کاهش خطر بیماری‌های قلبی کمک می‌کند.
- کلسترول LDL (لیپوپروتئین با چگالی کم): این نوع کلسترول می‌تواند در دیواره‌های رگ‌های خونی رسوب‌کرده و باعث تشکیل پلاک‌های چربی شود که به مسدودشدن رگ‌ها و افزایش خطر سکته قلبی و مغزی می‌انجامد.
سطح بالای کلسترول LDL می‌تواند منجر به مشکلات جدی سلامت شود، بنابراین حفظ تعادل مناسب بین کلسترول HDL و LDL بسیار مهم است.
علائم کلسترول بالا
کلسترول بالا معمولاً علائم خاصی ندارد و بسیاری از افراد ممکن است تا زمانی که دچار مشکلات جدی‌تری نشوند، از سطح بالای کلسترول خودآگاه نباشند. بااین‌حال، در برخی موارد ممکن است علائمی وجود داشته باشد که شامل موارد زیر است:
درد قفسه سینه: ممکن است ناشی از تنگی عروق کرونری باشد که به دلیل رسوب پلاک‌های کلسترولی ایجاد می‌شود.
ناراحتی معده و گوارش: افزایش کلسترول می‌تواند به مشکلات گوارشی مانند سوءهاضمه و درد معده منجر شود.
زردی پوست و چشم‌ها: در موارد نادر، رسوبات چربی می‌توانند در پوست و چشم‌ها ظاهر شوند.
بهترین راه برای تشخیص کلسترول بالا انجام آزمایش خون است. این آزمایش می‌تواند سطح کلسترول کل، HDL، LDL و تری‌گلیسیریدها را اندازه‌گیری کند.
هیپرکلسترولمی فامیلی یا کلسترول بالا چیست؟
هیپرکلسترولمی فامیلی یک وضعیت ژنتیکی است که منجر به سطوح بالای کلسترول LDL در خون می‌شود. این بیماری از والدین به فرزندان منتقل می‌شود و می‌تواند خطر بیماری‌های قلبی را به‌شدت افزایش دهد.
ویژگی‌ها: افراد مبتلا به هیپرکلسترولمی فامیلی معمولاً از کودکی سطح بالایی از کلسترول LDL دارند و ممکن است در سنین جوانی دچار مشکلات قلبی شوند.
تشخیص: تشخیص هیپرکلسترولمی فامیلی معمولاً از طریق آزمایش خون و بررسی سابقه خانوادگی انجام می‌شود.
درمان: درمان این وضعیت شامل تغییرات در سبک زندگی، رژیم غذایی کم‌چرب، و در بسیاری از موارد، استفاده از داروهای کاهش‌دهنده کلسترول است.
میزان مجاز کلسترول خون
میزان مجاز کلسترول خون بسته به سن، جنسیت و وضعیت سلامت فرد متفاوت است. به‌طورکلی، میزان مطلوب کلسترول در بزرگسالان به شرح زیر است:
- کلسترول کل: کمتر از 200mg در دسی‌لیتر
- کلسترول LDL: کمتر از 100mg میلی‌گرم در دسی‌لیتر
- کلسترول HDL: بیشتر از 60mg میلی‌گرم در دسی‌لیتر
- تری‌گلیسیریدها: کمتر از 150mg میلی‌گرم در دسی‌لیتر
حفظ این مقادیر می‌تواند به کاهش خطر بیماری‌های قلبی و عروقی کمک کند. پزشکان معمولاً توصیه می‌کنند که افراد بزرگسال حداقل هر پنج سال یک‌بار آزمایش خون انجام دهند تا سطح کلسترول خود را بررسی کنند.
عوارض جانبی کلسترول بر بدن
کلسترول بالا می‌تواند عوارض جدی بر بدن داشته باشد که برخی از آن‌ها عبارت‌اند از:
بیماری‌های قلبی: رسوبات کلسترول در عروق کرونری می‌تواند باعث تنگی و انسداد این عروق شود که منجر به بیماری‌های قلبی مانند آنژین صدری و حملات قلبی می‌شود. این رسوبات می‌توانند جریان خون به قلب را محدود کنند که به‌مرورزمان باعث آسیب به عضله قلب و کاهش عملکرد آن می‌شود.
سکته مغزی: انسداد عروق خونی در مغز می‌تواند به سکته مغزی منجر شود. کلسترول بالا یکی از عوامل خطر اصلی برای سکته مغزی است. وقتی کلسترول در دیواره عروق مغزی تجمع می‌یابد، جریان خون به مناطق حیاتی مغز کاهش می‌یابد یا متوقف می‌شود که می‌تواند باعث آسیب‌های جدی و حتی مرگ شود.
بیماری عروق محیطی: کلسترول بالا می‌تواند باعث تنگی عروق در اندام‌های تحتانی شود که منجر به بیماری عروق محیطی و درد در پاها می‌شود. این وضعیت معمولاً به‌صورت درد در عضلات پاها در هنگام راه‌رفتن یا فعالیت بدنی بروز می‌کند و می‌تواند به‌شدت کیفیت زندگی را تحت‌تأثیر قرار دهد.
آترواسکلروز: این وضعیت ناشی از تجمع پلاک‌های چربی در دیواره‌های عروق است که می‌تواند باعث سختی و کاهش انعطاف‌پذیری عروق شود. آترواسکلروز می‌تواند جریان خون به اندام‌ها و بافت‌های مختلف بدن را کاهش دهد و منجر به مشکلاتی مانند فشارخون بالا، بیماری کلیوی و مشکلات مربوط به خون‌رسانی به اندام‌های مختلف شود.
تنگی شریان کاروتید: کلسترول بالا می‌تواند باعث تجمع پلاک در شریان‌های کاروتید شود که وظیفه خون‌رسانی به مغز را دارند. این تنگی می‌تواند خطر سکته مغزی را افزایش دهد و باعث مشکلات جدی در خون‌رسانی به مغز شود.
ایجاد پلاک‌های چربی در عروق کلیوی: کلسترول بالا می‌تواند باعث تجمع پلاک در عروق کلیوی شود که باعث کاهش جریان خون به کلیه‌ها و ایجاد مشکلات کلیوی می‌شود. این وضعیت می‌تواند عملکرد کلیه‌ها را تحت‌تأثیر قرار دهد و منجر به فشارخون بالا و نارسایی کلیه شود.
حفظ سطح سالم کلسترول و انجام اقدامات پیشگیرانه می‌تواند به کاهش خطر این عوارض کمک کند.
تشخیص کلسترول بالا چگونه انجام می‌شود؟
تشخیص کلسترول بالا معمولاً از طریق آزمایش خون انجام می‌شود که به آن پروفایل لیپید نیز گفته می‌شود. این آزمایش سطح کلسترول کل، LDL، HDL و تری‌گلیسیریدها را اندازه‌گیری می‌کند.
آماده‌سازی برای آزمایش: معمولاً نیاز است که فرد قبل از انجام آزمایش حداقل ۹ تا ۱۲ ساعت ناشتا باشد تا نتایج دقیقی به دست آید. پرهیز از مصرف الکل و غذاهای چرب قبل از آزمایش نیز توصیه می‌شود.
تفسیر نتایج: پزشک بر اساس نتایج آزمایش و عوامل خطر دیگر مانند سن، جنسیت، سابقه خانوادگی و وضعیت سلامت عمومی فرد، توصیه‌های لازم را ارائه می‌دهد.
درمان کلسترول بالا چیست؟
درمان کلسترول بالا بستگی به سطح کلسترول و وجود سایر عوامل خطر دارد. روش‌های درمانی شامل تغییرات در سبک زندگی، داروها و در برخی موارد درمان‌های دیگر است. در ادامه، توضیح هر یک از این روش‌ها را ارائه می‌دهیم:
تغییرات در سبک زندگی
رژیم غذایی سالم: مصرف غذاهای کم‌چرب، به‌ویژه چربی‌های اشباع و ترانس، می‌تواند به کاهش سطح کلسترول کمک کند. افزایش مصرف فیبرهای محلول، مانند میوه‌ها، سبزیجات و غلات کامل، نیز مفید است. همچنین مصرف چربی‌های مفید مانند چربی‌های غیر اشباع موجود در ماهی، آووکادو و روغن‌زیتون توصیه می‌شود.
ورزش منظم: فعالیت‌های بدنی منظم، مانند پیاده‌روی، دویدن، دوچرخه‌سواری و شنا، می‌تواند به کاهش کلسترول LDL و افزایش کلسترول HDL کمک کند. حداقل 30 دقیقه ورزش در روز، پنج بار در هفته توصیه می‌شود.
ترک سیگار: سیگارکشیدن می‌تواند سطح کلسترول HDL را کاهش دهد و به دیواره‌های عروق آسیب برساند. ترک سیگار می‌تواند به بهبود سطح کلسترول و کاهش خطر بیماری‌های قلبی کمک کند.
داروهای رایج برای درمان کلسترول
استاتین‌ها: این داروها به کاهش سطح کلسترول LDL (کلسترول بد) کمک می‌کنند و یکی از رایج‌ترین داروهای تجویز شده برای کاهش کلسترول هستند. استاتین‌ها علاوه بر کاهش کلسترول، ممکن است به تثبیت پلاک‌های چربی در عروق و کاهش التهاب کمک کنند.
فیبرات‌ها: این داروها به کاهش تری‌گلیسیریدها و افزایش کلسترول HDL (کلسترول خوب) کمک می‌کنند. فیبرات‌ها به‌ویژه برای افرادی که سطح تری‌گلیسیرید بالایی دارند، موثر هستند.
درمان‌های دیگر وجود دارد
پلاسمافرز: در موارد نادر و شدید، مانند هیپرکلسترولمی فامیلی که سطح کلسترول بسیار بالاست و به درمان‌های معمولی پاسخ نمی‌دهد، ممکن است نیاز به روش‌های تخصصی‌تر مانند پلاسمافرز باشد. در این روش، کلسترول اضافی از خون حذف می‌شود.
داروهای جدید: برخی داروهای جدیدتر مانند مهارکننده‌های PCSK9 که به طور خاص برای کاهش کلسترول LDL طراحی شده‌اند، می‌توانند در موارد خاص و برای افرادی که به داروهای معمولی پاسخ نمی‌دهند، تجویز شوند.
تغییرات جراحی: در موارد بسیار نادر و شدید، ممکن است نیاز به مداخلات جراحی باشد. این موارد معمولاً شامل روش‌هایی برای بهبود جریان خون و کاهش تجمع پلاک‌های چربی در عروق هستند.
سوالات متداول
چگونه می‌توان کلسترول بد را کاهش داد؟
کاهش مصرف چربی‌های اشباع و ترانس، افزایش مصرف فیبر، ورزش منظم و ترک سیگار از راه‌های اصلی کاهش کلسترول بد یا LDL است.
آیا کلسترول بالا همیشه خطرناک است؟
کلسترول بالا می‌تواند خطر بیماری‌های قلبی و عروقی را افزایش دهد، اما با تغییرات در سبک زندگی و در صورت لزوم مصرف داروها، می‌توان این خطرات را کاهش داد.
