دریچه تریکوسپید قلب در سمت راست قلب قرار دارد و وظیفهٔ ریزش خون از دهلیز به بطن راست را بر عهده دارد. نارسایی دریچه تریکوسپید قلب زمانی رخ میدهد که این دریچه بهدرستی بسته نمیشود و بخشی از خون به سمت دهلیز برمیگردد. این اختلال میتواند به احتباس مایعات، فشار بر روی اندامهای حیاتی و خستگی مزمن منجر شود و در صورتی که بهموقع پیگیری و درمان نشود، پیشرفت مییابد. آگاهی از علل، علائم و روشهای درمانی نارسایی دریچه تریکوسپید قلب نقش مهمی در بهبود کیفیت زندگی بیماران و کاهش عوارض جانبی دارد.
نارسایی دریچه تریکوسپید چیست؟
نارسایی دریچه تریکوسپید قلب زمانی رخ میدهد که لبههای دریچه سهلتی (تریکوسپید) که میان دهلیز و بطن راست قرار دارد بهخوبی بسته نمیشوند و اجازه میدهند خون به عقب و به سمت دهلیز نشت کند. در حالت طبیعی، دریچه تریکوسپید در هنگام انقباض بطن راست کاملاً بسته میشود و از بازگشت خون جلوگیری میکن
د، ولی در نارسایی دریچه تریکوسپید قلب این عملکرد مختل شده و بهتدریج فشار داخل دهلیز افزایش مییابد. این پدیده متفاوت از سایر اختلالات دریچهای قلب مانند نارسایی دریچه میترال یا آئورت است و نیازمند تشخیص و پیگیری خاص خود میباشد. در نتیجه، فهم تفاوتهای نارسایی تریکوسپید با سایر نارساییهای قلبی در انتخاب روش درمانی مناسب اهمیت فراوان دارد.
نارسایی خفیف دریچه سه لتی؛ آیا باید نگران باشیم؟
نارسایی خفیف دریچه سه لتی معمولاً در معاینههای روتین با سونوگرافی قلبی تشخیص داده میشود و اغلب علائمی ایجاد نمیکند، اما پیگیری منظم اهمیت دارد. اگر نارسایی دریچه تریکوسپید قلب در مرحله خفیف باقی بماند، بروز اختلالات شدید قلبی و اندامهای دیگر کاهش مییابد، اما تغییرات در جدار بطن راست و احتباس مایعات ممکن است بهتدریج ظاهر شوند. لذا کنترل فشار خون، مدیریت رژیم غذایی کمنمک و ورزش متناسب با توصیه پزشک به پیشگیری از پیشرفت نارسایی کمک میکند. بیماران باید دورهای تحت نظر متخصص قلب و ریه باشند تا در صورت تشدید وضعیت، درمانهای مناسب در زمان مناسب آغاز شود.
علت و عوامل بروز نارسایی دریچه سه لتی
عوامل ایجاد نارسایی دریچه تریکوسپید قلب میتوانند مادرزادی یا اکتسابی باشند؛ برخی بیماران با نقصهای ساختاری دریچه متولد میشوند و در گروهی دیگر بیماریهای ثانویه مانند عفونتهای بیمارستانی یا روماتیسم قلبی موجب آسیب به ساختار دریچه میشود. همچنین بیماریهای دریچه راست قلب، افزایش مزمن فشار وریدی در نتیجه نارسایی احتقانی بطن چپ، یا ضربههای تروماتیک به قفسه سینه میتوانند در طول زمان باعث آسیب دریچه سهلتی شوند. گاهی نیز بزرگی دهلیز راست و افزایش تنش بر تارهای نگهدارنده دریچه، منجر به اختلال عملکرد لبهها و در نهایت نارسایی میگردد. شناسایی دقیق علت در تعیین روشهای درمانی کمککننده و پیشگیری از پیشرفت بیماری ضروری است.
علائم و عوارض نارسایی دریچه تریکوسپید
نشانههای اولیه نارسایی دریچه تریکوسپید قلب ممکن است شامل خستگی زودرس، تورم مچ پا و ساق پا و احساس پری در ناحیه شکم باشد. با پیشرفت نارسایی و شدت یافتن نشت خون به دهلیز راست، فشار ورید ژوگولار افزایش مییابد و بیمار دچار تنگی نفس، کاهش تحمل فعالیت جسمانی و بزرگی کبد میشود. از عوارض نارسایی دریچه سه لتی میتوان به تجمع مایع در فضای پلور، آسیت و اختلال در عملکرد کلیهها اشاره کرد. این عوارض تأثیر قابلتوجهی بر کیفیت زندگی بیمار دارد و در صورت بیتوجهی ممکن است به نارسایی چندعضوی منجر شود؛ بنابراین تشخیص بهموقع و مدیریت موثر علائم برای کاهش خطرات حائز اهمیت است.
درمان نارسایی دریچه سه لتی؛ از دارو تا جراحی
در مراحل اولیه، کنترل مایعات با داروهای مدر و تنظیم نمک رژیمی به کاهش احتباس مایعات کمک میکند. در کنار آن، درمان دارویی نارسایی دریچه سه لتی شامل استفاده از داروهای نگهدارنده عملکرد قلب مانند ACE inhibitors و بتابلوکرها میتواند فشار بر بطن راست را کاهش دهد. اگر علائم با درمان دارویی بهبود نیابد یا نارسایی شدید باشد، اقدامات غیرتهاجمی مانند ترمیم دریچه با کاتتر انجام میشود. در موارد پیشرفته که ساختار دریچه بهشدت آسیب دیده است، جراحی باز برای ترمیم یا تعویض دریچه تریکوسپید لازم میگردد. انتخاب روش بسته به شدت نارسایی، وضعیت عمومی بیمار و وجود بیماریهای همزمان صورت میگیرد و همکاری تیم جراحی قلب و مراقبتهای پس از عمل تضمینکننده نتایج مطلوب است.
گشادی دریچه سه لتی قلب؛ پیامد نارسایی درمان نشده
عدم درمان بهموقع نارسایی دریچه تریکوسپید قلب میتواند منجر به گشادی دریچه سه لتی قلب و بزرگ شدن دهلیز راست شود که خود عامل تشدید نشت خون و افزایش فشار وریدی است. در نتیجه گشادی طولانیمدت، فیبروز ماهیچهای و تغییر شکل بطن راست اتفاق میافتد و توان پمپاژ خونی قلب کاهش مییابد. این روند به نارسایی قلبی پیشرفته منتهی شده و درمانهای سادهتر دیگر پاسخگو نخواهد بود. بیماران در این مرحله ممکن است نیازمند پیوند دریچه یا حتی پیوند قلب شوند، در حالی که با تشخیص زودهنگام و پیگیری منظم میتوان از رسیدن به این وضعیت پیشرفته جلوگیری کرد.
نتیجهگیری
شناسایی علائم اولیه و پیگیری منظم نارسایی دریچه تریکوسپید قلب، کلید پیشگیری از پیشرفت بیماری و کاهش عوارض ناشی از احتباس مایعات و فشار بر اندامهای حیاتی است. همکاری بیمار با تیم درمان، کنترل رژیم غذایی و فشار خون و مراجعه دورهای به متخصص قلب، فرصت طلایی برای مداخله در مراحل اولیه را فراهم میآورد و میتواند نیاز به مداخلات جراحی پرریسک را به تأخیر بیندازد.
سوالات متداول
چگونه میتوانم بفهمم نارسایی دریچه تریکوسپید قلب دارم یا خیر؟
تشخیص قطعی با سونوگرافی قلبی (اکوکاردیوگرافی) امکانپذیر است، اما خستگی مداوم، تورم اندامها و تنگی نفس میتوانند علائم هشدار دهنده باشند.
آیا نارسایی خفیف دریچه سه لتی نیاز به درمان جراحی دارد؟
در بیشتر موارد نارسایی خفیف دریچه سه لتی با روشهای غیرجراحی و دارویی کنترل میشود و جراحی تنها در صورت پیشرفت به مراحل شدید لازم است.
عمر بیماران مبتلا به نارسایی دریچه تریکوسپید قلب پس از جراحی چگونه است؟
با مراقبتهای پس از عمل و کنترل عوامل خطر مانند فشار خون و عفونتها، بیش از ۸۰٪ بیماران کیفیت زندگی مناسبی یافته و طول عمر قابلقبولی دارند.
